Stos rzuconych bezładnie kości, przemieszane niekompletne szkielety, roztrzaskane czaszki z wciąż tkwiącymi w środku ołowianymi kulami – oto obraz wnętrza kopca pobitewnego znajdującego się w Kościelnej Wsi.
Lata 1704 - 1706 to okres wojny domowej w Polsce, w wyniku której dotychczasowy król Polski August II Mocny i zarazem elektor Saksonii jako Fryderyk August I, wywodzący się z dynastii Wettynów, w styczniu 1704 roku został zdetronizowany przez opozycyjną szlachtę. Wydarzenia te wykorzystał król Szwecji Karol XII, który wyszukał sobie na nowego władcę Polski wojewodę poznańskiego – Stanisława Leszczyńskiego. Pod Warszawą, w otoczeniu wojsk szwedzkich, zgromadzenie szlachty formalnie wybrało kandydata wskazanego przez Karola na króla Polski. Dotychczasowy władca - August II - doprowadził wówczas do zawarcia sojuszu z Rosją, a w kraju doszło do wojny domowej między stronnikami saskiego Augusta II Mocnego, a zwolennikami Stanisława Leszczyńskiego. Gdy Szwedzi zagrozili całkowitym podbojem Saksonii, August II zrzekł się korony polskiej na rzecz Leszczyńskiego we wrześniu 1706 roku, na mocy pokoju Altranstadt. Pięć tygodni po zawarciu rozejmu – 29 października 1706 roku - około godziny 15.00 lub 16.00 doszło do bitwy pod Kaliszem. Było to największe starcie wojsk nie tylko w III wojnie północnej na terenach Rzeczpospolitej, ale także największe starcie wojsk w dziejach Wielkopolski. Tego dnia na polach między Kościelną Wsią, Dobrzecem, Warszówką i Kaliszem w trwającej około 3 godziny batalii starły się wojska szwedzko-polskie, wspierające króla Stanisława Leszczyńskiego, z koalicją sasko-polsko-rosyjską, która na naszym tronie widziała Augusta II. Po obu stronach walczyło około 50 tysięcy żołnierzy, z czego blisko 15 tysięcy stanowili stronnicy Leszczyńskiego. Choć pod Kaliszem Szwedzi po raz pierwszy w tej wojnie przegrali z Sasami, bitwa nie miała żadnego znaczenia militarnego. Była zupełnie niepotrzebną, bo dużo wcześniej – w Saksonii - został zawarty pokój pomiędzy stroną szwedzką, a koalicją rosyjsko-saską. Ale o tym walczące oddziały nie miały pełnej wiedzy. Jedyną pozostałością tego wydarzenia jest kurhan, w którym pochowano część poległych w bitwie, znajdujący się na polach opodal ulicy Szwedzkiej w Kościelnej Wsi. Obecnie kopiec ma kształt stożkowaty o średnicy u podnóża około 8-12 m i wysokości 150-170 cm. Podstawa i nasyp kurhanu na skutek prac rolnych i licznych wykopów, które prawdopodobnie są wynikiem działalności poszukiwaczy skarbów, uległ zdeformowaniu. Według miejscowych jego wysokość miała sięgać do 6 metrów. Ponoć takich kurhanów było więcej, ale historykom nie udało się potwierdzić tych informacji. Dzięki badaniom kurhanu prowadzonym przez archeologów Leszka Ziąbkę, Sławomira Miłka i Adama Kędzierskiego ustalono, że zmarli nie byli składani do grobu, a po prostu ich tam wrzucono, bez jakiegokolwiek poszanowania dla zwłok. Przy szczątkach nie odnaleziono żadnych zabytków, oprócz kul muszkietowych i pistoletowych. Świadczy to jednoznacznie o procederze ograbiania zwłok. Osobnicy pochowani w tej zbiorowej mogile pochodzili zapewne z szeregów zwyciężonej armii i nie byli nikim znaczącym. Z innych badań grobów pobitewnych wiadomo, że ofiary obu stron chowane były często w tym samym miejscu, jednak ciała współtowarzyszy traktowano z większym szacunkiem, układając je rzędowo. Towarzystwo Przyjaciół Kościelnej Wsi jeszcze przed rocznicą bitwy pod Kaliszem zamierza ustawić opodal kurhanu pobitewnego tablicę informującą o tym wydarzeniu. Będzie ona miała rozmiary około 2 metry na metr i stanie przy ulicy Szwedzkiej w Kościelnej Wsi. Na tej powierzchni będzie umieszczony historyczny plan starcia oraz krótki opis i skutki bitwy. W obchody włączą się także członkowie Drużyny Tradycji 70. pułku piechoty w Pleszewie.
opisy zdjęć: 1. W 2006 roku, dzięki wsparciu Starostwa Powiatowego w Pleszewie i Urzędu Gminy Gołuchów, przeprowadzono częściowe badania kopca pobitewnego znajdującego się na polach Kościelnej Wsi. Kurhan wpisany został wówczas do rejestru zabytków. W raporcie z badań grobu napisano między innymi: „Stos rzuconych bezładnie kości, przemieszane niekompletne szkielety, roztrzaskane czaszki z wciąż tkwiącymi w środku ołowianymi kulami”
2. Plan bitwy – fragment 300-letniej mapy, którą kupiło w zeszłym roku Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej. Mapa pokazuje ustawienia poszczególnych oddziałów wojskowych – zarówno strony szwedzko-polskiej (z prawej strony), jak i sasko-polsko-rosyjskiej (z lewej strony). „Mapa ta dość wiernie odzwierciedla też układ topograficzny okolicy z początku XVIII wieku – widać na niej w górnej części Kościelną Wieś oraz sąsiednie miejscowości. Widoczny jest też nieistniejący pas lasu na granicy Kościelnej Wsi i Kuchar, który tłumaczy, skąd wzięły się takie nazwy jak: Borczysko czy Podlesie w Kucharach” – informuje Daniel Aleksandrzak, prezes Towarzystwa Przyjaciół Kościelnej Wsi.
