Rozwiązanie małżeństwa poprzez rozwód

W obecnych czasach coraz poważniejszym problemem społecznym jest wzrastająca z roku na rok liczba rozpadających się małżeństw. Jak pokazują dane Głównego Urzędu Statystycznego w 2006 roku rozwiodło się około 72.000 par, gdy jeszcze w 2000 roku liczba ta wynosiła około 43.000 małżeństw.
Decyzja o zakończeniu małżeństwa jest z pewnością dla małżonków jedną z najbardziej znaczących, ale często także jedną z najbardziej bolesnych w życiu. Dlatego też podejmując takie kroki, należy uświadomić sobie, jakie zgodnie z polskim ustawodawstwem są przesłanki do orzeczenia rozwodu, jaka jest procedura jego przeprowadzania, jak również jakie są jego konsekwencje.

Art. 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, iż można żądać rozwodu, jeżeli między małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Jednakże poza stwierdzeniem przez sąd, czy nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, należy również ustalić, jakie powody sprawiły, że rozkład nastąpił. Wskazanie powodów będzie niezbędne przede wszystkim, w celu ustalenia, czy orzeczenie rozwodu nie będzie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Ponadto, w przypadku gdy małżonkowie nie żądają zaniechania przez sąd orzekania o winie, ustalenie ważnych powodów rozkładu pożycia małżeńskiego jest konieczne w celu określenia, który z małżonków ponosi winę za rozpad małżeństwa. Należy jednak pamiętać, iż nie ma potrzeby ustalania powodów rozkładu pożycia małżeńskiego, jeżeli jednocześnie strony zgodnie wnoszą, ażeby sąd zaniechał orzekania o winie, strona pozwana uznaje żądania pozwu oraz trwały i zupełny rozkład pożycia został udowodniony.

Jak już wspomniano, aby orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa poprzez rozwód stało się możliwe, należy bezwzględnie wykazać trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Zgodnie z wytycznymi Sądu Najwyższego rozkład małżeństwa jest zupełny, jeżeli zanikły trzy zasadnicze więzi między małżonkami: więź psychiczna, fizyczna oraz gospodarcza. Zdarza się jednak często, iż mimo zupełnego ustania więzi duchowej i fizycznej, w małżeństwie zostały zachowane pewne elementy więzi gospodarczej i jeżeli spowodowane jest to szczególnymi okolicznościami, np. koniecznością zamieszkiwania wspólnego mieszkania, wówczas mimo zachowania więzi gospodarczej rozkład pożycia może zostać uznany za zupełny.

Poza przesłanką „zupełności” rozkład pożycia małżeńskiego musi mieć również charakter trwały. Jak stwierdza Sąd Najwyższy rozkład należy uznać za trwały, jeżeli na podstawie popartej doświadczeniem życiowym oceny powrót małżonków do wspólnego pożycia nigdy już nie nastąpi. Nie należy jednak sądzić, iż o rozpadzie małżeństwa decyduje wyłącznie fakt długotrwałego braku porozumienia i niezgody. Czasami nawet jednorazowy czyn małżonka, np. zdrada jest przyczyną trwałego i zupełnego rozkładu pożycia. Z drugiej strony, doświadczenie życiowe i praktyka podpowiada, iż im małżeństwo ma dłuższy staż, tym większe są szanse na przezwyciężenie nawet poważnego kryzysu małżeńskiego.

Warto również wspomnieć, iż rozpad małżeństwa nie zawsze wiązać się musi z wrogim i nieprzyjaznym stosunkiem małżonków do siebie.

Mówiąc o zupełnym i trwałym rozkładzie pożycia małżeńskiego należy wskazać, jakie mogą jego przyczyny. Zgodnie z ustaloną w doktrynie i orzecznictwie praktyką przyczyny możemy podzielić na zawinione, niezawinione lub przyczyny, które mogą być zawinione lub niezawinione. Do zawinionych przyczyn możemy zaliczyć w szczególności: nieetyczne postępowanie małżonka, nieróbstwo, odmowę współżycia płciowego, odmowę wzajemnej pomocy, pijaństwo, agresywne zachowanie (poprzez znieważanie, poniżanie, naruszenie nietykalności osobistej drugiej strony), zaniedbywanie rodziny, niewierność. Jako niezawinione przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego można wskazać: chorobę małżonka, chorobą psychiczną, czy niemoc płciową (niemożność odbywania stosunków płciowych). W trzeciej kategorii, obejmującej zawinione lub niezawinione przyczyny wymienia się: bezpłodność, niewłaściwe zachowanie względem rodziny współmałżonka, różnicę światopoglądów, różnicę wieku. Oczywiście sąd indywidualnie ocenia każdą sprawę rozwodową, gdyż praktyka dostarcza nam wiele ciekawych i niespotykanych sytuacji będących przyczynami rozkładu pożycia małżeńskiego.

Analizując problematykę dopuszczalności rozwodów, należy podkreślić, iż Kodeks rodzinny i opiekuńczy zakłada, iż w określonych okolicznościach, nawet jeżeli mamy do czynienia z zupełnym i trwałym rozkładem pożycia małżeńskiego, rozwód nie jest możliwy, jeżeli wskutek jego przeprowadzenia mogłoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci, jeżeli byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego lub jeżeli rozwodu żądałby małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego. W ostatnim przypadku sąd nie może orzec rozwodu, jeżeli niewinny małżonek nie wyrazi na niego zgody. Ostateczną szansą dla winnego małżonka na skuteczne przeprowadzenie rozwodu jest ocena sądu, iż w konkretnych okolicznościach odmowa zgody na rozwód jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, tzn. jeżeli małżonek niewinny kieruje się np. chęcią dokuczenia drugiemu małżonkowi, czy działa w zamiarze zemsty itp.

W wyroku rozwodowym sąd rozstrzyga również o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem, czy w jakiej wysokości każdy z małżonków zobowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Nadto, jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd orzeka o sposobie korzystania z tego mieszkania przez rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych (np. rażące naganne postępowanie), sąd może również nakazać eksmisję jednego z małżonków na żądanie drugiego. Z kolei na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku rozwodowym orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego. Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

Jako że rozwód jest społecznie niepożądanym zjawiskiem, zgodnie z polskim ustawodawstwem, jeżeli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa, sąd może skierować strony do mediacji. Instytucja mediacji zastąpiła posiedzenie pojednawcze, które było niegdyś obowiązkowe. Ponadto, jeżeli sąd nabierze przekonania, iż możliwe jest utrzymanie małżeństwa, zawiesza postępowanie rozwodowe. Jednakże zawieszone postępowanie może być podjęte na wniosek każdego z małżonków.

Aby uniknąć niepotrzebnych błędów, problemów, czy pochopnych niewłaściwych kroków, przed podjęciem decyzji o zakończeniu małżeństwa poprzez rozwód, należy się gruntownie i bez emocji zastanowić nad wszelkimi, w tym prawnymi jego konsekwencjami oraz aspektami.

Prawnicy Wielkopolskiej Grupy Prawniczej

Paweł Sendrowski
Artur Chołody

Tel.
(0-61) 8501 233 lub 0 501 263 151
biuro@wgpr.pl