Kazimiera Bursztynowicz z Kucharek przeżyła wywóz na Sybir. Poznajcie niezwykłą historię 98-latki i jej rodziny [ZDJĘCIA]

Kazimiera Bursztynowicz – z domu Walczak - 21 stycznia obchodziła swoje 98. urodziny.  Mieszkanka Kucharek w gminie Gołuchów jest dziś jednym z ostatnich świadków tragicznych wydarzeń z 1940 roku – kiedy rozpoczęła się pierwsza fala deportacji Polaków na Sybir… Sowieci nie mieli litości. Deportowani ludzie praktycznie codziennie musieli toczyć walkę o przetrwanie - w sowieckich obozach na krańcu „czerwonego” imperium… Poznajcie historię mieszkanki Kucharek – utkaną ze wspomnień kobiety i opowiadaną słowami jej córki, pani Heleny.

Wywóz na Sybir. Początek

– Rodzice mamy prowadzili 15-hektarowe gospodarstwo w Grudzielcu Nowym (okolice dzisiejszych granic między powiatem pleszewskim a ostrowskim, dop. red.) – opowiada Helena Pawłowska, córka pani Kazimiery.

Pelagia oraz Antoni Walczak – bo tak nazywali się rodzice dzisiejszej 98-latki – mieli w sumie dziewięcioro dzieci: Janinę, Czesława, Helenę, Wandę, Stefana, Stanisława, Kazimierę, Zofię i Kazimierza.

Z relacji rodzinnych dowiadujemy się, że Helena zmarła, gdy miała 18 lat. Najstarsza siostra – Janina – wyszła z kolei za mąż za Walentego Kałowego z Broniszewic.

- Wyprowadzili się na tereny wyzwolone po wojnie w 1920 roku z bolszewikami - i tam dostali gospodarstwo, ponieważ  Walenty miał skończoną szkołę rolniczą i był dobrym kandydatem na osadnika – opisuje losy rodzeństwa swojej mamy, pani Helena.

Walenty i Janina osiedlili się w Gliniszczach – w ówczesnym województwie poleskim z czasów II Rzeczpospolitej. Prowadzili 26-hektarowe gospodarstwo, gdzie dorobili się sporego inwentarza – kilku krów, koni, wielu świń i drobiu.

– Walenty posiadał rozlewnię mleka i zaopatrywał kawalerię w siano dla koni – wspominała sama pani Kazimiera.

Kobieta – w wieku 13 lat – wyjechała na Kresy do siostry i szwagra, by pomagać im przy dzieciach – Stasiu, który miał 3 latka oraz Teresie – która miała roczek.

Sowiecka agresja

Jak opisują dziś historycy – sowietyzacja i związany z nią terror i aresztowania - były na porządku dziennym na terenie zagarniętych ziem. Deportacje, które rozpoczęły się już na początku 1940 roku – miały jeden cel: zniszczyć ślady polskiej państwowości.

Wywózki w najodleglejsze obszary sowieckiego imperium podzielono na kilka etapów. Pani Kazimiera wypędzona była już podczas pierwszego z nich – podczas akcji, którą Sowieci rozpoczęli w nocy z 9 na 10 lutego.

Koszmar o poranku

– Kazali spakować się w 10 minut, rekwirując przy tym sami wszelkie cenne rzeczy. Mówili krótko: że jadą w „sowiecki sojuz” – opisuje córka pani Kazimiery.

Rodzina na saniach została zawieziona najpierw do pobliskiej szkoły, gdzie zbierano wszystkich mieszkańców, a następnie przewieziona na stację kolejową. Tam rozdzielano ludzi – kobiety z dziećmi były wpychane do jednego bydlęcego wagonu, mężczyźni do innego. Rozpoczęła się koszmarna, kilkutygodniowa „podróż” w głąb ZSRR. Podróż do Archangielska, której wielu nie przeżyło… 

Umierali w wagonach

Wiele osób z powodu koszmarnych warunków sanitarnych po prostu umierało.

– Bardzo dużo ludzi po drodze zachorowało – szczególne najsłabsi – dzieci i starsi, umierali z zimna i głodu. Ich ciała Sowieci po prostu wyrzucali na pobocza torów, a pociąg ruszał dalej… - pani Helena przywołuje wspomnienia 98-latki…

Niewyobrażalna bieda

Jak wspominała pani Kazimiera, każdy dzień był walką o życie – głód był bowiem ogromny, a prace, jakie musieli wykonywać – niezwykle ciężkie. Jak wiemy dziś z relacji świadków i historyków, podstawę pożywienia deportowanych stanowił wówczas gliniasty, czarny chleb, będący jednocześnie – obok wodnistej zupy – „wynagrodzeniem” za wykonywaną pracę. Przydział różnił się - w zależności od regionu, zatrudnienia i wypracowanych norm, jednak wszędzie otrzymywane porcje nie wystarczały na wyżywienie całej rodziny.

- Gdy przychodziło lato – mogli chodzić do lasu na grzyby i jagody – tym mogli się wówczas nieco nasycić. Generalnie jednak – na każdą osobę był przydział jednej kromki chleba… - opisuje pani Helena.

Zesłańcy, by przeżyć walczyli jak mogli z niedoborami - sprzedawali więc m.in. swoje ubrania…

– Na Syberii umarła starsza siostra mamy – Janina. Pochowali ją szybko i bez rozgłosu w nocy – nie wolno było bowiem robić żadnych „zgromadzeń” – relacjonuje opowieść swojej mamy Helena Pawłowska.

Dzieci Janiny – Staś i Teresa – trafiły po wszystkim do swoistego radzieckiego „przedszkola”, a sama Kazimiera została oddelegowana do wyrębu lasu. – Za to dostawała nieco większy przydział chleba. Gdy z kolei dzieci zachorowały – musiała się nimi opiekować – opowiada córka pani Kazimiery. Każdy dzień był walką. Ale wygrali tę walkę. Przeżyli…

Wyzwolenie

– Po wyzwoleniu przewieźli ich na Ukrainę, koło Charkowa. Mama cieszyła się, że jest bliżej Polski. Dostała tam z czasem kawałek ziemi. Posadziła ziemniaki i warzywa. I to były ich główne produkty do jedzenia – jak opowiadała, w sumie przez sześć lat nie poznali smaku mięsa – opisuje pani Helena.

Opiekowała się cały czas dzielnie dziećmi siostry. Pewnego dnia Stasiu jednak poważnie zachorował. Lekarz wysłał wówczas Kazimierę po lekarstwa – by je zdobyć musiała przejść na pieszo 20 kilometrów. Niestety, gdy wróciła, było już za późno… Stasiu zmarł.

– Lecz lekarstwa uratowały wówczas inne chore dzieci z tego rejonu – opisuje pani Helena.

Zostały tylko z Teresą… Ostatecznie – po roku od tamtych wydarzeń – udało im się wrócić do Polski. Przyjechały pociągiem do Ostrowa Wielkopolskiego, gdzie czekali za nią bracia. Wówczas Kazimiera dowiedziała się, że jej ojciec zmarł w czasie wojny, a szwagier – mąż siostry Janiny – stracił kontakt z rodziną na kilka lat.

Po deportacji został oddelegowany do pracy przy wyrębie lasu w tajdzie. Przeżył ten koszmarny czas, a w trakcie wojny zaciągnął się do armii generała Andersa, formowanej w ZSRR.

– Z czasem przeszedł cały szlak bojowy – aż do Berlina. Był też odznaczany wielokrotnie za męstwo w boju. W międzyczasie cały czas szukał swojej rodziny – przez Czerwony Krzyż. Lecz odpowiedź była zawsze jedna: „nie znaju” – opowiada Helena Pawłowska.

Dopiero później, po wojnie – dostał w końcu wiadomość z Ministerstwa Obrony Narodowej, że córka Teresa wróciła do Polski. Żony i syna już niestety nie zobaczył…

Życie po wojnie

– Teresą zaopiekowała się siostra Walentego, która nie miała dzieci. Gdy dziewczynka skończyła szkołę podstawową w Broniszewicach poszła do szkoły średniej – do technikum rolniczego w Grzybnie, a następnie skończyła szkołę pielęgniarską w Poznaniu, gdzie została ostatecznie przełożoną pielęgniarek na onkologii na Garbarach. Wyszła za mąż za Romana Łabęckiego, miała dwóch synów: Mikołaja i Marcina oraz dwie wnuczki. Często odwiedzała swoją ciocię – Kazimierę u nas w Kucharkach Po ciężkiej chorobie zmarła w roku 2018 – opowiada pani Helena Pawłowska.

Ojciec Teresy – Walenty – po wojnie już się nie ożenił. Mieszkał w PGR, gdzie pracował jako główny księgowy. Po przejściu na emeryturę kupił półtora hektara ziemi, gdzie się wybudował i założył plantację czarnej porzeczki. Po kilku latach zmarł nagle.

Nasza bohaterka – pani Kazimiera wyszła z kolei za mąż za Aleksandra Bursztynowicza. Urodziła 4 córki: Marię Zofię, Elżbietę, Helenę. Wszystkie wyszły za mąż, a rodzina powiększała się przez lata.

Na gospodarstwie państwa Bursztynowicz została córka Zofia (po mężu dziś Gabryszak), która ma dwie córki i syna. Kolejna córka pani Kazimiery - Maria – doczekała się dwóch córek i dwóch wnuczek (zmarła niestety nagle w roku 2000). Trzecia córka - Elżbieta - ma dziś dwóch synów i dwie córki, doczekała się także sześciorga wnuków. Sama pani Helena ma z kolei syna Mateusza i córkę Malwinę.

98 lat pani Kazimiery

- Mateusz i Malwina bardzo mi pomagają przy babci Kazimierze - bo od kilku lat leży w łóżku. Bardzo cieszy się z nami, bardzo nas kocha i chce jeszcze żyć. 21 stycznia 2022 roku ukończyła 98 lat! Ma 11 wnuków, 9 prawnuków i 2 praprawnuczki. W roku 2006 dostała krzyż Sybiru – opisuje pani Helena Pawłowska. 

"Gdyśmy jeszcze spali…"

– Mama często powtarzała wierszyk: „10 lutego będziem pamiętali, Sowieci przyszli, gdyśmy jeszcze spali…” – kończy opowieść pani Helena…