W Pleszewie w 1928 roku, podobnie jak w całym kraju, bardzo hucznie świętowano rocznicę odzyskania niepodległości. Zgodnie z ustalonym programem uroczystości rozpoczęto w przededniu tj. w sobotę, 10 listopada, uczczeniem poległych bohaterów w walce o wyzwolenie Ojczyzny. Wyruszył pochód na cmentarz z udziałem władz i wojska. Po drodze złożono wieńce przed fasadowymi tablicami upamiętniającymi ofiary I wojny przy kościele farnym, a orkiestra odegrała hymn pogrzebowy „Po burzliwym życia znoju”. Tablice były podświetlone, a dźwięki żałobnego hymnu i „wzruszające głosy” dzwonów wywoływały podniosły nastrój.
Data święta upamiętniającego odzyskanie przez Polskę niepodległości po 123 latach zaborów, była w II Rzeczypospolitej sprawą dyskusyjną. W okresie międzywojennym toczono ostre spory o to, które z wydarzeń jesieni 1918 roku należałoby uznać za symboliczny moment odzyskania przez Polskę niepodległości.
W okresie międzywojennym to jednak 11 listopada był obchodzony jako nieoficjalne Święto Niepodległości, celebrowane zwłaszcza przez wojskowych. Data ta upamiętniała dzień, w którym Rada Regencyjna przekazała Józefowi Piłsudskiemu władzę wojskową oraz naczelne dowództwo podległych jej wojsk polskich. Także 11 listopada Niemcy podpisały we francuskim Compiegne zawieszenie broni kończące I wojnę światową. Dopiero w 1937 roku Sejm RP ustanowił państwowe obchody Święta Niepodległości. Ustawa z 23 kwietnia tego roku głosiła, że: „Dzień 11 listopada, jako rocznica odzyskania przez Naród Polski niepodległego bytu państwowego i jako dzień po wsze czasy związany z wielkim imieniem Józefa Piłsudskiego, zwycięskiego Wodza Narodu w walkach o wolność Ojczyzny - jest uroczystym Świętem Niepodległości”. W 1945 ustanowiono Narodowe Święto Odrodzenia Polski, obchodzone 22 lipca, w rocznicę ogłoszenia Manifestu PKWN i jednocześnie zniesiono Święto Niepodległości. W okresie PRL obchody rocznicy odzyskania niepodległości 11 listopada organizowane były nielegalnie przez środowiska niepodległościowe. Święto Niepodległości 11 listopada zostało przywrócone ustawą sejmową w 1989 roku.
W Pleszewie w 1928 roku, podobnie jak w całym kraju, bardzo hucznie świętowano rocznicę odzyskania niepodległości. Powstały komitety: powiatowy ze starostą dr. Władysławem Wieczorkiem na czele, a później został utworzony komitet miejscowy z burmistrzem Piotrem Kubiakiem. Komitety przygotowały program, a wykonanie tego zadania powierzono poszczególnym komisjom: redakcyjnej, iluminacyjnej, wieczornicowej, pochodowej i zabawowej. Zgodnie z ustalonym programem uroczystości 10-lecia odzyskania niepodległości rozpoczęto w przededniu tj. w sobotę 10 listopada 1928 roku, uczczeniem poległych bohaterów w walce o wyzwolenie Ojczyzny. O godzinie 17.00 wyruszył wspaniały pochód na cmentarz z udziałem władz i wojska. Po drodze złożono wieńce przed fasadowymi tablicami upamiętniającymi ofiary I wojny przy kościele farnym, a orkiestra odegrała hymn pogrzebowy „Po burzliwym życia znoju”. Tablice były podświetlone, a dźwięki żałobnego hymnu i „wzruszające głosy” dzwonów wywoływały podniosły nastrój. Po oddaniu hołdu pochód ruszył dalej, zatrzymując się przed cmentarzem, a delegacje organizacji i towarzystw złożyły wspólny wieniec na grobach poległych bohaterów Powstania Wielkopolskiego. Równocześnie orkiestra odegrała hymn pogrzebowy. Następnie pochód ruszył ulicami Pleszewa i przed ratuszem nastąpiło jego rozwiązanie. Orkiestra grała: „Warszawiankę” i „Oto dziś dzień krwi i chwały”. Wśród huku kanonady wiwatowej, sztucznych ogni, wznoszono okrzyki: „Niech żyje Polska! Niech żyje nasza armia!”.
W okresie obchodów 10-lecia niepodległości miasto było przystrojone flagami, patriotycznymi transparentami oraz symbolami. Najliczniej eksponowano portret naczelnika Kościuszki, a w oknach domów paliły się świece. Wyjątkowo przystrojone były gmachy starostwa i ratusza. Starostwo udekorowane setkami lamp elektrycznych, na którym widniał specjalny herb państwa. Tak podświetlony budynek przyciągał wielu mieszkańców Pleszewa. Natomiast w oknach ratusza paliły się liczne świece. Na środku gmachu znajdował się biały orzeł, a wysoko nad ratuszem powiewał sztandar narodowy podświetlony reflektorem.
W niedzielę, 11 listopada, o godzinie 10.00 zbiórka pochodu odbyła się na Placu Kościuszki. Następnie na rynku dowódca 70 pułku piechoty podpułkownik Mieczysław Mozdyniewicz dokonał przeglądu wojska. Później, o godzinie 10.30, pochód udał się do kościoła, w którym znajdowali się przedstawiciele władz i organizacji. Uroczystą mszę celebrował ksiądz wikariusz Maksymilian Scherwentke, a uroczyste Słowo Boże wygłosił ksiądz proboszcz Kazimierz Niesiołowski. Po mszy odśpiewano wspólnie „Boże, coś Polskę”. Po nabożeństwie na rynku ustawił się potężny czworobok, a z mównicy, jak 10 lat wcześniej, przemawiał patriotycznie i radośnie ksiądz proboszcz Kazimierz Niesiołowski, ówczesny prezes Rady Ludowej. Zakończył swoje przemówienie okrzykiem na cześć: „Najaśniejszej Rzeczypospolitej i Jej Prezydenta Ignacego Mościckiego”. Tłumy zebranych podchwyciły okrzyk, wojsko zaprezentowało broń, a orkiestra odegrała hymn narodowy. Następnie władze, komitety i przedstawiciele towarzystw odebrały defiladę wojska i towarzystw wojskowo-wychowawczych. W godzinach od 14.00 do 15.00 przed ratuszem odbył się koncert orkiestry, który również zgromadził rzeszę słuchaczy. Później uroczystości przeniosły się do sali strzelnicy (obecnie kasyno). Pół godziny przed uroczystością obszerna sala strzelnicy wypełniła się po brzegi publicznością. Na wstępie prof. Laskowski przemawiał krótko o historii i o bieżących wydarzeniach. Przepiękny utwór „Cud nad Wisłą” został odegrany przez orkiestrę 70 pp. Później sędzia Cieluch (przewodniczący komisji wieczornicowej) w swym wykładzie opowiadał o czasach zaborów: „...nie pomogły kazamaty i Sybir Moskwy, nie pomogła szatańska metoda terroru wynaradawiania i asymilacji niemieckiej, nie pomogły sidła austriackie i zgnilizna sztucznej swobody, naród mający skrępowane ciało kształcił i wyczulał ducha, oczyszczał go ogniem cierpień i nie mogąc walczyć orężnie, przygotował zwycięstwo pracą...”. Chóry „Lutnia” i „Harmonia”, chociaż pracowały oddzielnie, podczas akademii wspólnie odśpiewały m. in.: „Boże coś Polskę”, „Odrodzona Ojczyzna”. Doktor Jan Białasik recytował dzieła Adama Mickiewicza, orkiestra grała triumfalnego poloneza Fryderyka Chopina oraz hymn narodowy, który wspólnie odśpiewali wszyscy uczestnicy akademii. Akademia przeciągnęła się, co spowodowało, że zaraz po niej odbyła się zabawa taneczna.
Poza główną uroczystością 10-lecia odbyły się apele w miejscowych szkołach w sobotę 10 listopada. W Gimnazjum po uroczystej mszy świętej odprawionej przez księdza prefekta Stanisława Herwarta odbyła się akademia w auli. Odczyt wygłosił prof. Krach, chór wykonał „Hymn Rzeczypospolitej”, „O polski kraju święty” oraz „Lwowskie Orlęta”. Dalszym programem był wykład na temat: „Udział młodzieży w wojnie światowej o naszą niepodległość”. W czasie akademii również uczniowie wygłaszali deklamacje. Na pamiątkę tego dnia przed gmachem gimnazjum posadzono pamiątkowy dąb. Sporą ilość książek i czasopism, zebranych przez uczniów, wysłano polskim dzieciom na uchodźstwie.
Uroczystość obchodziła również powszechna szkoła męska im. Jana Kasprowicza (obecnie ZSP nr 1). Po nabożeństwie młodzież szkolna wraz ze swoimi wychowawcami zgromadziła się w auli na uroczystościach. Szkolny chór wykonał: „Marsz Sokołów” i „Wolności śpiew”. Potem uczniowie wykonali deklamacje, a na zakończenie wszyscy zaśpiewali „Boże coś Polskę”. Podczas uroczystości wśród uczniów zrodził się pomysł, żeby na dziedzińcu szkoły wznieść pomnik „Wolności”.
Szkoła powszechna żeńska im. Królowej Jadwigi i wydziałowa (obecnie ZSP nr 2) również w podobny sposób świętowały rocznicę. Uroczystości niepodległościowe odbywały się także w innych miejscowościach powiatu pleszewskiego.
autor: Michał Kaczmarek
