Jak wskazują dane Programu Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska w 2022 r. na świecie zmarnowaniu uległo ponad miliard ton żywności. W Polsce każdego roku marnuje się blisko 5 mln ton żywności, a w Wielkopolsce – pól miliona ton żywności.
Niechlubne statystyki opublikowane w raporcie pn. „Nie Marnuj Jedzenia 2023" w ramach Programu Racjonalizacji i Ograniczenia Marnotrawstwa Żywności (PROM) wskazują, że ponad połowa żywności marnuje się w gospodarstwach domowych.
- Samorząd Województwa Wielkopolskiego jest ambasadorem niemarnowania żywności. Od czterech lat skutecznie realizujemy „Program ograniczania marnotrawstwa i strat żywności w Wielkopolsce - mówi Krzysztof Grabowski, Wicemarszałek Województwa Wielkopolskiego – Dotychczas w Wielkopolsce w ramach konkursów dotacyjnych skierowanych do gmin i organizacji pozarządowych powstało 38 jadłodzielni, zakupionych zostało 177 kuchni mobilnych, wspieramy transport i magazynowanie żywności zagrożonej zmarnowaniem, a w pięciu subregionach działają ośrodki ograniczania marnotrawstwa żywności i pomocy żywnościowej.
Mała kuchnia, wielka misja
Najbardziej rozpoznawalnym przedsięwzięciem realizowanym w ramach konkursu dotacyjnego, który z roku na rok cieszy się coraz większym zainteresowaniem wśród organizacji pozarządowych jest konkurs na zakup małej mobilnej kuchni warsztatowej.
- Dofinansowujemy zakup w kwotach od 3 do 15 tysięcy złotych, z czego minimalny wkład organizacji to 20 procent całego zakupu – mówi Krzysztof Grabowski, Wicemarszałek Województwa Wielkopolskiego – Oferty najczęściej składają koła gospodyń wiejskich, a warunkiem otrzymania dotacji oprócz zakupu kuchni jest zorganizowanie warsztatów lub pokazów dotyczących niemarnowania żywości.
Mała mobilna kuchnia warsztatowa to niewielkich rozmiarów wózek na kółkach, z podstawowym sprzętem kuchennym i misją – uczenia niemarnowania żywności. Kuchnia wykorzystywana przy okazji wydarzeń plenerowych, pikników, czy festynów, gdzie staje się narzędziem do przekazywania zasad „zero waste” szerokiej publiczności. Ponadto coraz częściej w ofertach organizacji pozarządowych pojawiają się warsztaty tematyczne, w których tematem przewodnim jest gotowanie bez marnowania. Chętnych do udziału nigdy nie brakuje, a oprócz edukacji jest też degustacja, potwierdzająca, że kuchnia „z resztek” jest zarówno pożywna, jak i smaczna.
Stowarzyszenie Odnowa i Rozwój Izabelina (gm. Brudzew) warsztaty z niemarnowania żywności z życiem małej mobilnej kuchni warsztatowej przeprowadziło w plenerze. Kuchnia została zakupiona z dofinansowania Samorządu Województwa Wielkopolskiego.
Jadłodzielnie - szacunek do żywności
Zachętą dla samorządów do walki z marnowaniem żywności jest możliwość skorzystania z dotacji w ramach konkursu „Wielkopolskie Jadłodzielnie”. Maksymalna wnioskowana kwota dotacji w ramach jednej oferty wynosi 25 tys. zł, nie więcej jednak niż 80 proc. całkowitego kosztu zadania. Po otrzymaniu wsparcia z budżetu Województwa Wielkopolskiego gmina może zakupić kontener z lodówką i regałem, w których umieszczana jest żywność nadająca się do spożycia. Jadłodzielnie są specjalnie oznakowane oraz zawierają instrukcję informującą o tym, jaką żywność możemy w niej zostawić. Zazwyczaj znajdują się w miejscach widocznych i powszechnie dostępnych. W jadłodzielniach najczęściej znajdują się posiłki z restauracji, produkty spożywcze ze sklepów, hurtowni lub instytucji pomocowych. W okresach świątecznych pojawiają się także produkty, które zostają nam w domach – dzięki takim miejscom, jak jadłodzielnie - zamiast do kosza trafiają do najbardziej potrzebujących.
Współpraca się opłaca
W ramach „Programu ograniczania marnotrawstwa i strat żywności w Wielkopolsce” organizacje pomocowe oraz banki żywności mogą korzystać z dotacji na dofinansowanie kosztów transportu i magazynowania żywności pozyskiwanej ze sklepów i przekazywanej osobom potrzebującym. Żywność zazwyczaj odbierana jest ze sklepów wielkopowierzchniowych lub od producentów i dostarczana lokalnym organizacjom, które z kolei przekazują ją osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej.Ponadto banki żywności w ramach działalności „Ośrodków Ograniczania Marnotrawstwa Żywności i Pomocy Żywnościowej” w subregionach: poznańskim, konińskim, kaliskim, leszczyńskim i pilskim inicjują lokalne działania edukacyjne i informacyjne zapobiegające marnowaniu żywności. To właśnie lokalnie organizowane są szkolenia, warsztaty, pokazy kulinarne, pogadanki oraz zbiórki żywności. Do współpracy w ramach funkcjonowania ośrodków zapraszani są wolontariusze oraz organizacje pozarządowe.
W ciągu minionych pięciu lat z udziałem banków żywności i instytucji pomocowych uratowaliśmy blisko 10 milionów ton żywności, przy zaangażowaniu ponad 3000 wolontariuszy, którzy uczestniczyli w licznych akcjach i zbiórkach żywności. Nawiązana została współpraca z ponad 150 organizacjami pozarządowymi, a wsparciem objęto ponad 380 instytucji.
Przez edukację - do sedna
Doskonałe efekty w walce z marnotrawstwem żywności przynoszą również liczne działania edukacyjne. Przykładem są targi „Smaki Regionów” w Poznaniu, na które od pięciu lat zapraszani są uczniowie z wielkopolskich szkół o profilu gastronomicznym. Podczas targów organizowane są pokazy kulinarne z wykorzystaniem żywności zagrożonej zmarnowaniem. Dotychczas warsztaty prowadzili znani szefowie kuchni: Łukasz Konik, Kurt Scheller oraz Laurentiu „Lorek” Zediu. Pokazy rok rocznie cieszą się dużym zainteresowaniem wśród młodzieży, która chętnie włącza się do udziału w gotowaniu i pomaga w przygotowywaniu posiłków.
- W ciągu pięciu lat w pokazach kulinarnych udział wzięło ponad trzy tysiące uczniów szkół gastronomicznych - mówi Krzysztof Grabowski, Wicemarszałek Województwa Wielkopolskiego.
Cel edukacyjny osiągają także banki żywności, które od wielu lat współpracują z Samorządem Województwa Wielkopolskiego, wspierając swoim doświadczeniem w zakresie ratowania żywności. W ramach współpracy prowadzone są pokazy kulinarne, instruktaże i warsztaty z niemarnowania żywności skierowane dla wszystkich grup wiekowych. Przedstawiciele banków i trenerzy żywienia uczestniczą w Bitwie Małych Mobilnych Kuchni Warsztatowych, organizowanej podczas targów „Smaki Regionów” w Poznaniu. Podobny edukacyjny charakter mają pokazy kulinarne prezentowane podczas wydarzeń plenerowych, jak „Piknik na Fest”, czy dożynki.
Wszystkie te działania i statystyki stawiają Samorząd Województwa Wielkopolskiego w roli lidera aktywnie wspierającego walkę z marnotrawstwem żywności, skłaniając do kontynuacji wyznaczonych celów i działań w kolejnych latach. Uchwałą Zarządu Województwa Wielkopolskiego przyjęty został nowy „Program Ograniczania Marnotrawstwa i Strat Żywności w Wielkopolsce na lata 2026-2030”.
