Historia koszar przy ul. Wojska Polskiego w Pleszewie, sięga początku XX wieku. Obiekty wojskowe wybudowały tu w roku 1913 ówczesne władze pruskie. Dla pleszewian prawdziwa historia tego miejsca - rozpoczyna się jednak od momentu odzyskania niepodległości.

Historia koszar w Pleszewie - odzyskanie niepodległości i przejęcie obiektu przez Polaków

Według relacji historyków opisujących dzieje Pleszewa, pod wpływem fali rewolucyjnej w Niemczech, i w ślad za Poznaniem, żołnierze pleszewskiego garnizonu opowiedzieli się za rewolucją. Wywiesili czerwony sztandar i już 11 listopada 1918 roku utworzyli Radę Żołnierską. W tamtym czasie w miejscowych koszarach stacjonowało ok. 800 żołnierzy niemieckich.

Warto zaznaczyć, że opanowanie garnizonu odbyło się wtedy w Pleszewie bez rozlewu krwi - dzięki sprytowi ppor. Ludwika Bociańskiego. Udał się w mundurze pruskiego porucznika do miejscowych koszar, gdzie władzę dzierżył jeszcze niemiecki Soldatenrat. Tam przedstawił krótko sytuację, jaka zaistniała w Niemczech po ucieczce cesarza Wilhelma II i oświadczył, że wobec tego przysięga żołnierska nie obowiązuje i każdy bez obawy może opuścić koszary.

Po przejęciu władzy od niemieckiego dowódcy, udzielił wszystkim żołnierzom bezterminowego urlopu, z czego Niemcy chętnie skorzystali i masowo zaczęli opuszczać garnizon. Ich miejsce zajmowali Polacy.

Z zebranych wówczas sił szybko zorganizowano pierwszą polską kompanię, której dowództwo objął sierż. Antoni Kozłowicz

Okres międzywojenny w Pleszewie. W koszarach stacjonował 70 Pułk Piechoty

Jak opisywał przed wielu laty w "Roczniku Pleszewskim" Kazimierz Otto, ważną datą był 6 stycznia 1919 r., kiedy powstał „Pleszewski Pułk Strzelców”, który w tym samym dniu otrzymał sztandar i wszedł w skład 12. Pułku „Strzelców Wielkopolskich”.

- Już w styczniu 1919 r. jednostka wojskowa z Pleszewa liczyła 500 żołnierzy i w swym składzie posiadała 4 kompanie piechoty. Do kwietnia 1919 r. oddział pleszewski brał udział w walkach w rejonie Ostrzeszowa, Ligoty i Rawicza, a zwycięską bitwę stoczył pod Chachalnią, kończąc udział w kampanii powstańczej. Oddział pleszewski przemianowany został na 1. batalion 8 pułku piechoty „Strzelców Wielkopolskich”, a następnie na 1. batalion 62 pułku Piechoty Wielkopolskiej - czytamy w Roczniku Pleszewskim 2002, w tekście autorstwa Kazimierza Otto, członka pleszewskiego Związku Żołnierzy Wojska Polskiego.

W opracowaniu wskazuje, że w momencie zjednoczenia armii Wielkopolskiej z Wojskiem Polskim, 1 lutego 1920 r. 12 pułk Strzelców Wielkopolskich przemianowany został na 70 Pułk Piechoty (pp) i wszedł w skład 17 Dywizji Piechoty.

- Działania wojenne na froncie wschodnim pleszewski pułk piechoty rozpoczął 6 kwietnia 1920 r. Po zakończeniu wojny 70 pp stacjonował w Łomży, Sejnach oraz Białymstoku. W grudniu 1920 r. wraca do Wielkopolski i pododdziały pułku stacjonują kolejno w Biedrusku, Krotoszynie, Ostrowie, Pleszewie, Szczytnie, Lesznie i Jarocinie. Dopiero w 1928 r. 70 PP został skoncentrowany w Pleszewie i wchodził w skład 17 Dywizji Piechoty - napisał Kazimierz Otto.

Wojskowa szkoła, przedszkole, orkiestra w Pleszewie...

Tu warto się na chwilę zatrzymać - i przypomnieć m.in. postać Mieczysława Mozdyniewicza - dowódcy pleszewskiego 70. Pułku Piechoty w latach 1927-1935, który w roku 2019 został pośmiertnie awansowany na stopień generała brygady.

To właśnie Mieczysław Mozdyniewicz rozbudował w okresie międzywojennym dawne pruskie koszary. Za jego czasów powstały tam m.in. stajnie dla koni, kuźnia, pralnia i magazyny.

Na miejscu funkcjonowała także szkoła pułkowa, w której uczono m.in. analfabetów, a dla dzieci oficerów zorganizowano nawet przedszkole.

Duży nacisk kładziono na tężyznę fizyczną. Z inicjatywy dowódcy pułku - właśnie Mieczysława Mozdyniewicza - wybudowano przy koszarach w Pleszewie stadion, który w tamtych czasach był jednym z najnowocześniejszych w całym kraju.

Na miejscu zorganizowano także orkiestrę pułkową. Warto wspomnieć, że do dziś zachowały się zdjęcia orkiestry 70 Pułku Piechoty z kapelmistrzem Łukaszem Żurkiewiczem.

W 1930 roku 70 Pułk Piechoty otrzymał swój sztandar. W tym samym roku - podczas obchodów setnej rocznicy wybuchu powstania listopadowego w Pleszewie - przed koszarami odsłonięto uroczyście także pomnik Józefa Piłsudskiego, który dziś już nie istnieje.

CZYTAJ TAKŻE: Marszałek Józef Piłsudski przed koszarami w Pleszewie. Ten pomnik istniał zaledwie 9 lat

Wszystko skończyło się w momencie wybuchu II wojny światowej - żołnierze 70 Pułku Piechoty wyruszyli bowiem na front, walcząc bohatersko m.in. pod Bzurą (sam Mieczysław Mozdyniewicz trafił w roku 1939 do niemieckiej niewoli), a także w Powstaniu Warszawskim.

CZYTAJ TAKŻE: Oficer 70 Pułku Piechoty w Pleszewie brał udział w powstaniu warszawskim [ZDJĘCIA]

Koszary zostały przejęte przez wojsko niemieckie. Do dziś zachowały się m.in. stare fotografie, na których można zobaczyć powieszoną nad wjazdem swastykę...

Pleszewskie koszary w okresie powojennym. Przez 42 lata stacjonowali tu artylerzyści

Po zakończeniu wojny, w latach 1945-1950 w budynkach pleszewskich koszar stacjonował 12 Pułk Piechoty z 4 Dywizji Piechoty. Ostatecznie został on jednak przeniesiony do Gorzowa Wielkopolskiego, a miejsce to zajęli po nim - w roku 1951 - artylerzyści z 20 Pułku Artylerii Przeciwpancernej.

- 20 Pułk Artylerii Przeciwpancernej powstał w miejscowości Sumy na Ukrainie na początku 1944 roku. Po przegrupowaniu, na przełomie lipca i sierpnia znalazł się na terenach Polski. 15 sierpnia 1944 roku pułk przechodzi chrzest bojowy w bitwie pod Puławami. Dla upamiętnienia tego wydarzenia od 1967 roku dzień 15 sierpnia staje się Świętem Pułku. Dalej szlak bojowy wiąże się z walkami o Przyczółek Warecko-Magnuszewski, wyzwolenie Warszawy, bojami o Bydgoszcz, Wał Pomorski, okupione dużymi stratami forsowanie Odry, udział w operacji berlińskiej aż do kapitulacji Niemiec. Po zakończeniu działań bojowych 20 Pułk Artylerii Przeciwpancernej rozlokowany zostaje w miejscowości Pszczyna na Górnym Śląsku, a w 1951 wiąże się z Pleszewem - mówił już niegdyś na łamach "Życia Pleszewa" pułkownik rezerwy Florian Siekierski, ostatni dowódca jednostki.

Artylerzyści stacjonowali w Pleszewie do 1993 roku.

Przez lata wojsko wpisało się w życie społeczno-ekonomiczne Pleszewa. Funkcjonowało tu m.in. wojskowe kino "Pluton". Przy jednostce działał też zespół muzyczny i wokalny, organizowano występy.

43 lata stacjonowania artylerzystów w Pleszewie

Przez niemal pół wieku służbę wojskową w jednostce odbyło tysiące mieszkańców Pleszewa i okolicznych miejscowości.

- Więź jednostki z miastem i miasta z jednostką była więc bardzo silna. Oprócz kilkuset żołnierzy służby zasadniczej, w pułku służyło ponad stu żołnierzy zawodowych oraz drugie tyle pracowników cywilnych - głównie mieszkańców Pleszewa. Nie bez znaczenia okazały się też względy ekonomiczne, jednostka była bowiem rynkiem zbytu dla okolicznych rolników i producentów żywności - wspomina Florian Siekierski.

W 1992 roku w jednostce pracowało 110 oficerów, podoficerów, chorążych i żołnierzy nadterminowych. Na różnych stanowiskach zatrudnionych było 100 osób cywilnych. W służbie czynnej pozostawało do 500 żołnierzy.

Przeniesienie jednostki wojskowej z Pleszewa

Ostatecznie przemiany ustrojowe w 1989 roku spowodowały przeobrażenia w Polskich Siłach Zbrojnych. Restrukturyzacja nie ominęła też 20 Pułku Artylerii Przeciwpancernej.

Pomimo walki o pozostawienie wojska na naszym terenie - lobbowali m.in. ówcześni samorządowcy - zdecydowano o przeniesieniu jednostki do Żar. Ostatecznie w ciągu krótkiego czasu ponad połowa zawodowej kadry odeszła wówczas do innych jednostek, bądź rezerwy. Pułk rozformowano ostatecznie na początku XXI wieku, a jego zasadniczy sprzęt trafił na wschodnią granicę.

- Władze powiatu, miasta i społeczeństwo Pleszewa oraz byli żołnierze zawodowi z ubolewaniem przyjęli wiadomość o rozformowaniu pułku - opisywał w Roczniku Pleszewskim 2002 Kazimierz Otto.

I tak zakończyła się historia pleszewskiego wojska...

Oto nazwiskach osób, które przez minione lata były dowódcami pułków:

GARNIZON PLESZEW - DOWÓDCY PUŁKÓW (12 pułk strzel. wlkp., 70 pp, 12 kołobrzeski pp, 156 papanc, 20 papanc)

kpt. Władysław Wawrzyniak (1918 – 1920)
ppłk Jan Januszewski (1920)
por. Tomasz Paul (1920)
ppłk Jan Prymus (1920)
ppłk Stanisław Łapiński (1921 – 1922)
ppłk / płk piech. Eugeniusz Godziejewski (1922 – 1927)
płk dypl. Mieczysław Mozdyniewicz (1927 – 1935)
płk Alfred Konkiewicz (1938 – 1939)
płk Edmund Kolendowski (1945-1946)
ppłk Napoleon Naruszewicz (1946-1948)
mjr Izaak Wilbrant (1948-1949)
ppłk/płk Stefan Orliński (1949-1952)
ppłk Piotr Pęcak (1951-1953)
ppłk Juliusz Stępień (1953-1955)
płk Seweryn Niedzielski (1955-1963)
płk dypl. Zygmunt Wnuk (1963-1967)
płk dypl. Henryk Szafranowski (1967-1976)
ppłk dypl. Michał Nowicki (1976-1979)
płk dypl. Leon Załuska (1979-1983)
płk dypl. Tadeusz Żuchowski (1983-1986)
ppłk dypl. Florian Siekierski (1986-1995)

Pamiętają o wojsku w Pleszewie

Warto jednak zaznaczyć, że pamięć o wojsku w Pleszewie - trwa do dziś i jest kultywowana przez obecne władze Centrum OHP w Pleszewie, które właśnie na terenie pleszewskich koszar ma swoją siedzibę od roku 1994.

- Przez te wszystkie lata sukcesywnie remontowano wszystkie budynki, które zaadaptowano pod potrzeby placówki i służą młodzieży do dziś - opowiadał nam jakiś czas temu Krystian Piasecki, dyrektor Centrum Kształcenia i Wychowania OHP w Pleszewie.

O roli tego obiektu pamięta się cały czas - nie brakuje tu m.in. cyklicznych uroczystości pod pomnikiem "Chwały artylerzystom", czyli armaty przeciwpancernej ZiS-2 wz. 1943, który upamiętnia artylerzystów 20 Pułku Artylerii Przeciwpancernej LWP oraz żołnierzy 70 Pułku Piechoty poległych w czasie II wojny światowej.

Sami żołnierze cyklicznie organizują uroczystości upamiętniające swoich kolegów, a od 1993 roku organizatorem Święta Wojska Polskiego w Pleszewie jest Koło Związku Żołnierzy Wojska Polskiego w Pleszewie, z płk Ryszardem Wilińskim na czele.

Warto dodać, że nie brakuje także koleżeńskich zjazdów byłych żołnierzy. Takie spotkanie odbyło się np. w roku 2022.

CZYTAJ TAKŻE: Zjazd byłych żołnierzy 20 Pułku Artylerii Przeciwpancernej w Pleszewie [ZDJĘCIA]

Na terenie byłych koszar jest Izba Pamięci 70 Pułku Piechoty w Pleszewie

Pamięć o byłych pleszewskich żołnierzach trwa także dzięki działaniom Drużyny Tradycji 70 Pułku Piechoty w Pleszewie. W roku 2021 - dzięki współpracy i życzliwości władz OHP, na terenie byłych koszar utworzono specjalną Izbę Pamięci 70 Pułku Piechoty.

- Nie wyobrażaliśmy sobie, aby izbę historyczną zorganizować gdziekolwiek indziej, niż na terenie byłej jednostki wojskowej w Pleszewie - mówił wówczas Tomasz Wojtala z Drużyny Tradycji 70 Pułku Piechoty w Pleszewie.

ZAPRASZAMY DO OBEJRZENIA HISTORYCZNYCH ZDJĘĆ KOSZAR W GALERII

CZYTAJ TAKŻE: Pleszew. 40-lecie Związku Żołnierzy Wojska Polskiego [ZDJĘCIA]

CZYTAJ TAKŻE: Obchody Święta Wojska Polskiego w Pleszewie w roku 2022 [ZDJĘCIA]

Koszary (2)

Tu kiedyś stacjonowało wojsko

Dziś ten budynek straszy. Czy mogą tu być mieszkania?