Ksiądz Jan Antoni Jankowski z Popówka – nasz misjonarz w Chinach. „Służył ludziom i Bogu z nieustraszoną odwagą i śmiałością”

- Losy wujka były niezwykle ciekawe i burzliwe. Jego historia jest jednak nieznana w okolicy – niewiele osób chyba w ogóle wie, że tu – w małym Popówku – urodził się ksiądz, który ewangelizował – i to jeszcze przed II wojną światową - w dalekich Chinach… – opowiada pani Krystyna Gwiazdowska.

Sama jest bratanicą kapłana, który urodził się w naszej gminie ponad 100 lat temu. Mieszkanka Gołuchowa zabiera nas w niezwykłą historyczną podróż – z czasów wojny chińsko-japońskiej, wojny domowej w Państwie Środka oraz początków dyktatury komunistów… Wszystko to bowiem widział – na własne oczy – i przekazał potomnym ksiądz Jan Antoni Jankowski…

Powołanie Jana Jankowskiego z Popówka

– Jego rodzicami byli Maria – z domu Suta oraz Antoni Jankowski. Ochrzczony został dwa dni po narodzinach w kościele parafialnym św. Bartłomieja w Kucharach – opowiada pani Krystyna Gwiazdowska.

Ksiądz Jan miał czterech braci i dwie siostry. Piętnaście lat po narodzinach – 14 czerwca 1924 roku – z rąk krakowskiego biskupa Anatola Wincentego Nowaka – przyjął sakrament bierzmowania.

– Było to w miejscowości, która później stała się znana na cały świat: w Oświęcimiu – opisuje kobieta.

Mężczyzna czuł, że Bóg woła go, że chce, by mu służył. 8 września 1928 roku 19-latek został przyjęty do nowicjatu Zgromadzenia Zakonnego Księży Misjonarzy św. Wincentego Paulo (na Kleparzu, Kraków). Dwa lata później – 27 listopada 1930 roku – przyjmuje śluby święte.

– Było to dokładnie w 100. rocznicę objawienia się Matki Bożej Katarzynie Labouré – od Cudownego medalika – opisuje pani Krystyna.

Misja księdza Jana Jankowskiego z Popówka

– Można powiedzieć, że jechał tam wraz z kolegami „z klasy” – opowiada z uśmiechem pani Krystyna. Jak dodaje, młodzi księża dotarli ostatecznie do Szanghaju 17 listopada 1936 roku.

– Razem z księdzem Gothardem Krzysteczko kontynuowali misję w Szuntefu w prowincji Hopei – opowiada bratanica księdza Jankowskiego.

CZYTAJ TAKŻE: Gmina Pleszew. Dobra Nadzieja. Upamiętnili ofiary II wojny światowej. „To pierwsza taka tablica w regionie” [ZDJĘCIA]

Początki misji w Chinach ks. Jana Jankowskiego

- XX. Krzysteczko i Jankowski są w Szunte, gdzie przyjechali na wypoczynek wakacyjny i teraz powrócić do Pekinu nie mogą. Ale tutaj nadal studiują chiński. Obecnie przerabiam z nimi spowiedź po chińsku. Następnie przestudiują cały katechizm, by w ten sposób przygotować się do bezpośredniej pracy misyjnej. Obaj mają doskonałego ducha i zapał – opisywał w liście z roku 1936 do Polski - ksiądz W. Czapla.

Jak precyzuje z kolei pani Krystyna, naukę języka chińskiego obydwaj misjonarze rozpoczęli w Mandarin Chinese w Pekinie. Po dwóch latach studiów jej wujek pracował już jako wikariusz - w parafii w Shahopeichang. – Trwało to mniej niż rok – opisuje kobieta.

Trudne lata młodego misjonarza w Chinach

– Od roku 1939 do 1947 ks. Jan był proboszczem w parafii Czang-ku-dżaj w dystrykcie Kwan Dzung Sien. Były to lata bardzo trudne dla młodego misjonarza, ale były jednocześnie – jak sam opowiadał – najszczęśliwsze w Jego życiu – opowiada nam pani Krystyna.

- Z wiarą i poświęceniem jeździł na rowerze do różnych punktów misyjnych. Czynił to nawet wówczas, gdy na pewien czas utracił możność widzenia z powodu niedożywienia – mówi.

O odwadze księdza Jankowskiego pisali zresztą sami misjonarze w swoich rocznikach.

- X. Jankowski pełni obowiązki anioła stróża przy X. Siao w Tapeichangi przy X. Teu w Smitchang - odległe od siebie miejscowości o kilkanaście km, albowiem jako europejczyk ma wszędzie większe względy, a te funkcje opiekuńcze doskonale spełnia, swoją nieustraszoną odwagą i śmiałością – pisał w liście do Polski w roku 1937 ks. Witaszek (list opublikowano w „Roczniku Obydwóch Zgromadzeń” w roku 1938 – pisownia oryginalna, dop. red.).

Koszmarny głód w Chinach

„Przysmakami” często musiałby być więc choćby… szczury, wyłapywane na ulicach. Stąd chroniczne wręcz niedożywienie – miejscowej ludności, a także samych misjonarzy, którzy im pomagali. Chwilowa utrata wzroku ks. Jankowskiego była jednym z objawów głodu… A ówczesne lata były w Chinach niemal ciągle niespokojne i burzliwe – wybuchła również wojna japońsko-chińska. W lipcu 1937 roku japońskie oddziały zajęły Szanghaj, Nankin i południowe Shanxi. Według relacji wiele terenów zostało wówczas dosłownie spustoszonych w czasie przemarszu armii japońskiej.

CZYTAJ TAKŻE: 101. rocznica "Cudu nad Wisłą". Szczepan Antczak z Fabianowa walczył w wojnie polsko-bolszewickiej

Opowieść o cudzie

- W Szanghaju wujek słuchał spowiedzi nawróconych Chińczyków. Wówczas miasto było opanowane już przez Japończyków, którzy otoczyli w pewnym momencie również kościół. Kilku żołnierzy japońskich wtargnęło do świątyni z karabinami, krzycząc, by pokazała się kobieta „która chodziła po murach”. I właśnie wówczas jeden z nich zwrócił uwagę na obraz Matki Bożej na ołtarzu. Japońskiego żołnierza zamurowało – okazało się bowiem, że to właśnie była ta kobieta, którą widzieli… Ostatecznie nie zrobili wówczas krzywdy nikomu - oddali jej honory i wyszli z kościoła - mimo, że wcześniej mordowali każdego – relacjonuje pani Krystyna.

Tak z kolei czas wojny chińsko-japońskiej wspominali sami misjonarze – w jednym z listów, jaki wysłali wówczas do Polski:

– Przyjechały pierwsze tanki japońskie. Może ze setka przesunęło się tych żelaznych potworów śmiercionośnych przez naszą ulicę, następnie piechota, konnica, artyleria, treny... Ciągnęły aż do wieczora i przez dni następne. Wojsko doskonale umundurowane, uzbrojone, jakże inny przedstawia widok od wojska chińskiego, pozbawionego tanków, aeroplanów itp., którego uzbrojenie prawie wyłącznie stanowi karabin i karabin maszynowy. Trudno mierzyć się tak nierównym siłom. To też wojska chińskie szybko cofały się ku południowi. Na ulicy wark tanków, turkot wozów, nawoływanie wojska... a w kościółku naszym misyjnym w Shunteh całodzienna Adoracja Najśw. Sakramentu. Chrześcijanie, którzy pouciekali z bliska i z daleka schronili się do misji i adorowali Pana Jezusa, prosząc o opiekę i miłosierdzie, a przy wieczornym błogosławieństwie dziękowali Boskiemu Zbawicielowi, że fala wojenna już przeszła. Setki mężczyzn, kobiet z dziećmi, nie tylko chrześcijan, ale i pogan, znalazło schronienie na terenie misji, aby uchronić się przed żołdactwem, przed aeroplanami, przed bandami. Miasto Shunteh opustoszało zupełnie, jakby wymarło (…). Siostry nasze wraz ze sanitariuszami i pielęgniarki z X. dr. Szuniewiczem na czele opatrywały rannych w przychodniach, a przede wszystkim obecnością swoją dodawały otuchy przestraszonym do ostateczności mieszkańcom Shunteh – opisywał w liście do Polski ksiądz Witaszek…

Ksiądz Jan Jankowski prowadzony na egzekucję

W 1937 r. przez japońskich żołnierzy został zamordowany polski misjonarz - br. Władysław Prinz. Sam ks. Jan również był prowadzony na egzekucję. I cudem uszedł z życiem… 

– Według opowieści wuja podczas jednej z takich egzekucji – gdzie zabity miał być również on sam – zaciął się karabin. Dla Japończyków był to swoisty znak – by daną osobę oszczędzić. I tak przeżył… - opowiada pani Krystyna.

Prześladowania Jana Jankowskiego komunistów

– Ostatecznie, z powodu prześladowań przez komunistów biskup misyjny Ignacy Krauze nakazał wujkowi wyjechać z dystryktu, w którym był. Trafił do Paiping, Tiensin i Szanghai – wylicza pani Krystyna.

Ksiądz przez ok. rok pracował pod biskupem wincentyńskim – Johnem O’Shea.

– Jako proboszcz w Tendzia Pu w prowincji Kiangsi – zanim został ostatecznie wyrzucony przez komunistów – relacjonuje pani Krystyna.

Warto w tym miejscu dodać, że kilku polskich księży z biskupem Ignacym Krauze od grudnia 1946 do lutego 1947 r. przebywało w więzieniu. Następnie przez kilka miesięcy próbowali jeszcze oczekiwać na możliwość podjęcia dalszej pracy misyjnej. Ostatecznie ostatni polscy misjonarze opuścili Chiny w styczniu 1949 r. podejmując działalność na Tajwanie, w Australii, Filipinach, większość pozostała i Brazylii i Stanach Zjednoczonych, kilku powróciło do Polski.

Ucieczka z Chin ks. Jana Jankowskiego

– Na początku zamieszkał w domu misjonarskim w Erie, PA, gdzie pracował w grupie misyjnej od 1949 do 1955 roku – mówi pani Krystyna.

Początkowo - aby polepszyć swój język angielski został wysłany do pracy na południe Ameryki, gdzie pracował jako administrator w Misji Kanadyjskiej, następnie pracował w domu misyjnym w Whitestone, a w lecie 1961 roku został wysłany do Utica Nowy Jork gdzie organizował i budował Wincentyński Dom oraz kierował Grupą Misyjną.

- Po inicjatywie Wicewizytatora - księdza Kazimierza Kwiatkowskiego, ks. Jana można nazwać budowniczym Domu św. Wincentego na ulicy Cosby Manor Road w Utica Nowy Jork. Był dyrektorem domu i pozostał nim do roku 1965 – wylicza bratanica księdza Jana.

Ksiądz Jankowski przez lata posługiwał wiernie w Stanach Zjednoczonych. Pełnił różne funkcje - służył m.in. w Radzie Wiceprownicjalnej, był prokuratorem – wiceprownicji czy domu misyjnego.

- We wrześniu 1976 został przeniesiony do nowego domu prowincjalnego w Zachodnim Hartford, gdzie również był prokuratorem domu aż do Złotego Jubileuszu Kapłaństwa i przejścia na emeryturę z powodu choroby w roku 1986 – zaznacza pani Krystyna.

Krótko po swym jubileuszu zamieszkał w rezydencji św. Józfa w Enfield, gdzie przez lata siostry (Little Sisters od the Poor) z poświęceniem opiekowały się chorym księdzem Janem. - Jest nam trudno wyrazić wdzięczność siostrom, nagroda niewątpliwie czeka ich w niebie – opowiada pani Krystyna. Siostry trwały przy księdzu Janie przez ostatnie dni jego życia, aż do dnia jego śmierci - 3 stycznia 1996 roku. Ksiądz Jan został pochowany  na cmentarzu św. Michała w Derby, Connecticut. - W Derby pracował bezpośrednio po przyjeździe z Chin – mówi pani Krystyna. 

Dziś kobieta pielęgnuje historię swojego wuja, wciąż ma wiele zdjęć z czasów jego młodości, przechowuje listy, które do niej pisał m.in. ze Stanów Zjednoczonych.

– Wujek starał się przyjeżdżać do Polski w odwiedziny do rodziców - co dwa, trzy lata. W roku 1966 komuniści nie wpuścili go jednak do Polski, udał się więc w podróż po Europie, był m.in. na audiencji u papieża. Ostatni raz odwiedził rodzinne strony w 1983 roku – opowiada pani Krystyna.

I dodaje na koniec: Warto, by pamięć o nim trwała także tutaj – w rodzinnych stronach. By więcej mieszkańców wiedziało – jaki kapłan urodził się na właśnie na tej ziemi.

NIEWIELU MISJONARZY

Ksiądz Jan Antoni Jankowski był jednym z niewielu misjonarzy z całej Polski – którzy dawniej posługiwali w Chinach. Przez dwadzieścia lat - w latach 1929-1949 - Prowincja Polska wysłała do Chin w sumie 40 misjonarzy. Druga wojna światowa uniemożliwiła wysłanie kolejnych grup, a przebywający jesienią 1939 r. w Polsce ks. Wacław Czapla i ks. Łukasz Sitko nie mogli powrócić do swej pracy. Trzech misjonarzy zmarło na terenie Chin: w 1937 r. został zamordowany br. Władysław Prinz (przez japońskich żołnierzy), w 1939 r. zmarł w Shuntehfu ks. Antoni Górski (wskutek zapalenia opon mózgowych), w 1943 r. – ks. Wacław Jęczmionka (osłabiony grypą). Po II wojnie światowej do Chin wyjechało tylko dwóch misjonarzy, gdyż przemiany rewolucyjne uniemożliwiły kontynuację duszpasterstwa w Shuntehfu. Po kilku miesiącach opuścili swoje tymczasowe siedziby w Pekinie i Szanghaju.

WSPOMNIENIA O MISJI W CHINACH:

W swoich wspomnieniach z okresu pracy w Chinach ks. Wojciech Sojka w następujących krótkich słowach próbował podsumować wyniki blisko 20-letniej misji:

„Bóg jeden wie, ile nasi misjonarze w Shuntehfu naprawdę zdziałali. W statystykach przed zagładą pisano, że od roku 1930 do 1945 przybyło mniej więcej 8-9 tysięcy katolików. W tej liczbie było zapewne sporo z rodzin już nawróconych, ale i nawróconych pogan musiało być sporo. Setki sierot miało opiekę, tysiące biednych i chorych doznawało samarytańskiej pomocy, w misyjnej szkole średniej i w szkółkach parafialnych wykształciło się setki dzieci i młodzieży”.